พระพ่อหลวง ขวัญเกล้า เจ้าชีวิต ทรงอุทิศ ทรงสรรค์สร้าง อย่างยิ่งใหญ่
เพื่อแผ่นดิน เพื่อประเทศ เพื่อลูกไทย นับเนิ่นนาน ผ่านสมัย ตลอดมา
ด้วยสำนึกพระกรุ ณามหาศาล ร้อยดวงมาน เฉลิมชนมพรรษา
ด้วยความรัก เทิดทูน อุ่นศรัทธา ร้อยชีวา ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ

มิ่งมหา มงคล ชนทั้งชาติขอประกาศ เทิดไท้องค์ พระทรงศรีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ทุกแหล่งหล้า ทั่วธานีขอบารมี คุ้มองค์ พระทรงธรรม์

เทิดพระองค์ ทรงบิดา ประชาชาติ ประมุขศาสตร์ ศิลปิน ปิ่นสง่า ภูมิพลล้นเกล้า ชาวประชา ไทยทั่วหน้า ขอพระองค์ ทรงพระเจริญพระเอยพระโอบเอื้อ อารี พระกอปรพระกรณี หนักอึ้ง พระบุญพระบารมี แผ่ทั่ว ไทยนา พระห่วงปวงชนซึ้ง สุดพ้นรำพัน

อยากให้พ่อ แย้มสรวล ทบทวนคิด
เศรษฐกิจ พอเพียง เอาเยี่ยงได้
ทั้งประหยัด ได้ประโยชน์ จดใส่ใจ
ธรรมชาติ รักษาไว้ ไทยอยู่ยืน

คนเราถ้าพอในความต้องการ ก็มีความโลภน้อย เมื่อมีความโลภน้อย ก็เบียดเบียนคนอื่นน้อย พอเพียงนี้อาจจะมีมีมาก อาจจะมีของหรูหราก็ได้ แต่ว่าต้องไม่ไปเบียดเบียนคนอื่น ต้องให้พอประมาณตามอัตภาพ พูดจาก็พอเพียง ทำอะไรก็พอเพียง ปฏิบัติตนก็พอเพียง พระราชดำรัส พระราชทานแก่คณะบุคคลที่เข้าเฝ้าฯเนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา วันที่ 4 ธ.ค.2541 (คำสอนพ่อ)

เราคนไทย เรารัก เราเทิดทูน ในหลวงของเรา ขอจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน

ขอทวยไท้ เทวดา มาสถิต
ฉลองกิจ เฉลิมกาล สานราศี
หลายล้านใจ ถักทอ ก่อกรรมดี
บุญบารมี ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ

เราคนไทย เรารัก เราเทิดทูน ในหลวงของเรา

ครองประเทศ เพียงสรวงทิพย์ ๖๐ ปี ความภักดี ล้วนหล่อหลอม สู่จอมชัย
ณ ใต้ร่ม ไตรรงค์ คงเป็นชาติ เพราะร่มบาท ภูมิพล มงคลสมัย
กราบพระบาท นอบน้อม พร้อมกายใจ ถวายไท้ ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้าข้าราชการ ร.๓๑ พัน.๓ รอ.

ให้พ่อหลวงอยู่คู่ขวัญชาวไทยยิ่งยืนนาน

พระองค์มิ่งมงคล
ขอจงมีพลานามัยใ สสะอาด
ปราศจากสิ่งมัวห มองต้องฉงน
ความเป็นไทยอยู่ ในใจไทยทุกคน

ให้พ่อหลวงอยู่คู่ขวัญชาวไทยยิ่งยืนนาน

ทรงดับร้อนด้วยเ ย็นมิเว้นวาง
ทุกโครงการทำได้ ทำให้เห็น
จนถือเป็นโครงกา รงานตัวอย่าง
ไม่มีโทษประโยชน ์แท้แก้ถูกทาง
เหมือนแผ้วถางทา งไว้ให้แก่ปวงชน
ขอให้พระองค์ทรง พระเจริญ

ด้วยสำนึกพระกรุ ณามหาศาล ร้อยดวงมาน เฉลิมชนมพรรษา
ด้วยความรัก เทิดทูน อุ่นศรัทธา ร้อยชีวา ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ

สุดแผ่นดิน ถิ่นเขา ลำเนาป่า
สุดแผ่นฟ้า กล้างไกล แผ่ไพศาล
สุดแผ่นน้ำ ฉ่ำชื่น แห่งผืนธาร
สุดใดปาน พ่อหลวง แห่งปวงชน

คนดีทำให้คนอื่นดีได้ หมายความว่าคนดี ทำให้เกิดความดีในสังคม คนอื่นก็ดีไปด้วย ความเลงนั้นจะทำให้คนดีเป็นคนเลวก็ยาก แต่เป็นไปได้ ถ้าคนดีเข็มแข็งในความดีจะให้คนเลวมาทำให้คนดีเป็นคนเลวยาก สำคัญอยู่ที่ความเข็มแข็งของคนดี พระราชดำรัส เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา วันที่ 4 ธ.ค.2539 (คำสอนพ่อ)

หยุดสร้างความแตกแยก ให้หันหน้ามาสร้างความสามัคคีทำความดีตอบแทนพระคุณแผ่นดินเพื่อในหลวงของเรา
ขอให้พระองค์ทรงจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้าข้าราชการ พัน.รพศ.ศสพ. ขอถวายพระพร

สถาบันพระมหากษัตริย์เป็นศูนย์รวมดวงใจของคนไทยทั้งชาติ

พระเอยพระโอบเอื้อ อารี
พระกอปรพระกรณี หนักอึ้ง
พระบุญพระบารมี แผ่ทั่ว ไทยได้ร่มเย็น
พระห่วงปวงชนซึ้ง สุดพ้นรำพัน

ทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน เป็นมิ่งขวัญของประชาชนทั่วหล้า

คือ จอมทัพ จอมไทย จอมใจราษฎร์ คือ ขวัญชาติ ขวัญประชา นราศัย
รอยพระบาท สร้างชีวิต สร้างจิตใจ พระกรณียกิจ น้ำพระทัย ชัยพัฒนา
ศุภวาร ๖๐ ปี ที่ครองราชย์ นานาชาติ เทิดพระเกียรติ ไปทั่วหล้า
ถวายนาม “องค์กษัตริย์ นักพัฒนา” สมสมญา ภูมิพลังสร้างแผ่นดิน
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้าข้าราชการ ร.๓๑ พัน.๓ รอ.

ทุกลมหายใจของปวงประชาชน มีความสุขมากที่ได้เกิดมารับใช้ใต้เบื้องยุคลบาท

ข้าพเจ้า จักจงรักภักดี จะเชิดชูและรักษาไว้ซึ่งเกียรติยศ
เกียรติศักดิ์ ของทหารรักษาพระองค์ ทั้งจะปฏิบัติตน
ให้เป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัย ข้าพเจ้า
จักเทิดทูนและจักยอมตายเพื่อรักษาไว้
ซึ่งพระบรมเดชานุภาพ แห่งพระมหากษัตริย์เจ้า

แผ่นดินที่ทรงครอง..........แผ่นดินทองแผ่นดินธรรม
คราวเข็ญเข้าครอบงำ........ทรงดับเข็ญทุกคราวครัน
เหน็ดเหนื่อยนั้นหนักนัก.....ทรงงานหนักอเนกอนันต์
วันพักเพียงสักวัน.............ก็แสนน้อยดูนานเกิน
วังทิพย์คือท้องทุ่ง............ม่านงานรุ้งคือเขาเขิน
ร้อนหนาวในราวเนิน.........มาโลมไล้ต่างรสสุคนธ์
ย่างพระบาทที่ยาตรา.........ยาวรอบหล้าฟ้าสากล
พระเสโทที่ถั่งท้น.............ถ้าไหลรวมคงท่วมไทย

เราอยากเป็นไทด้วยความภาคภูมิใจ จงรักษาไว้ซึ่งสถาบัน ชาติ ศาสน์ กษัตริย์

พระองค์ทรงเป็นผู้นำตามแนวทางพระราชดำริให้เจริญรอยตามเบื้องพระยุคลบาทด้วยเศรษฐกิจพอเพียง

หนทางจะกันดารลำบากยากแค้นแดนไกลสักปานใดก็ตาม พระองค์ไม่ทรงเคยย่อท้อทรงเสด็จไปบำรุงสุขให้กับราษฎรของพระองค์ทุกพื้นที่

เราอยากเป็นไทด้วยความภาคภูมิใจ จงรักษาไว้ซึ่งสถาบันชาติ ศาสน์ กษัตริย์

พระองค์ทรงเป็นพระมหากษัตริย์นักพัฒนา เพี่อให้ชาติไทยเจริญรุ่งเรือง ยั่งยืนมั่นคงสถาพรสืบไป

หากสิ้นชาติ สิ้นแผ่นดิน สิ้นกษัตริย์ เราจักไม่มีอะไรเหลือไว้เป็นมรดกของลูกหลานไทยเราอีกเลย

พระองค์ทรงเป็นพระมหาบพิตรที่สถิตในดวงใจของปวงประชา

ปวงชนชาวไทยไม่ว่าเชื้อชาติใด ศาสนาใดมีสุขเสรีอยู่บนผืนแผ่นดินธรรมแผ่นดินทองภายใต้ร่มพระบารมีในองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ

ปวงชนชาวไทยไม่ว่าเชื้อชาติใด ศาสนาใดมีสุขเสรีอยู่บนผืนแผ่นดินธรรมแผ่นดินทองภายใต้ร่มพระบารมีในองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ

ราชันราชินีบารมีคู่แผ่นดิน หากแม้นไทยเราสิ้นจะสูญสิ้นแผ่นดินธรรม

บรรพบุรุษท่านต่อสู้กอบกู้ชาติ ศาสน์ ราชัน แล้วเราเป็นใครกันไม่รักษาให้จงดี

ทรงพระเจริญ ยิ่งยืนนาน ทรงพระเกษมสำราญ ตลอดกาล ตลอดไป เรารักในหลวง

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

“เรารักพ่อหลวง ขอพระองค์ทรงพระเจริญ”

ขอให้พระองค์ทรงพระเจริญ ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ ข้าพระพุทธเจ้า ข้าราชการ พัน.นนส. กรม นร.รร.ป.ศป.

ถ้าเราแผ่เมตตาให้คนอื่นหรือมีปรารถนาดีต่อผู้อื่นเข้าใจว่าคนนั้น หรือบุคคลอื่นจะรู้สึก ต้องรู้สึกว่ามีปรารถนาดีต่อผู้อื่นต่อบุคคลนั้นขึ้นในใจของเราก็ต้องรู้สึกว่ามีคนอื่นมาปรารถนาดีต่อเรา ฉะนั้นเป็นการยืนยันว่าการปรารถนาดีต่อผู้อื่นทำให้ผู้อื่นปรารถนาดีต่อเรา และปรารถนาดีต่อเรา อันนี้เองที่เป็นความสุข พระราชดำรัส พระราชทานแก่ลูกเสือชาวบ้าน กทม. ณ พระตำหนักภูพิงคราชนิเวศน์ วันที่ 11 ก.พ.2521 (คำสอนพ่อ)

ในหลวงทรงเป็นที่รักของคนทั่วประเทศในชาติ และทรงเป็นแบบอย่างในด้านต่างๆแก่คนไทย

ดีใจมากครับที่ได้เกิดมาเป็นคนไทย ปลื้มใจทุกครั้งที่ได้เห็นพระบรมฉายาลักษณ์พ่อหลวง

ชาติ ศาสน์ กษัตริย์ ช่วยรัฐ – ราษฎร์สามัคคี สมัครสมานเป็นชาติพลี สร้างความดีเพื่อแผ่นดิน
ขอให้พระองค์ทรงจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้าข้าราชการ พัน.รพศ.ศสพ. ขอถวายพระพร

ในหลวงพระองค์ทรงหลั่งหยาดเหงื่อเพื่อคนไทย ให้มีความผาสุก

ความสุขความเจริญที่แท้จริงอันควรหวังนั้น เกิดขึ้นได้จากการกระทำและความประพฤติที่เป็นธรรม มีลักษณะสร้างสรรค์ คืออำนวยผลที่เป็นประโยชน์ ทั้งแก่ตัว แก่ผู้อื่นตลอดถึงประเทศชาติโดยส่วนรวมด้วย พระบรมราโชวาทพระราชทานปริญญาบัตรของจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย วันที่ 12 ก.ค.2518 (คำสอนพ่อ)

จะปกป้องรักษาเกรียติของพระองค์ท่านมิให้ถูกลบหลู่ ดูหมิ่นหรือถูกทำลายเป็นอันขาด
ขอให้พระองค์ทรงจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน
ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อมขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้าข้าราชการ พัน.รพศ.ศสพ. ขอถวายพระพร

พระบารมี มากล้น เหลือคณาปกเกศเกล้า ชาวประชา สุขสันต์

พระบารมี มากล้น เหลือคณาปกเกศเกล้า ชาวประชา สุขสันต์

ประเทศชาติจะพ้นวิกฤตเมื่อ คนไทยหันหน้าเข้าหากัน ร่วมสร้างความสมานฉันท์

พระเอยพระโอบเอื้อ อารี
พระกอปรพระกรณี หนักอึ้ง
พระบุญพระบารมี แผ่ทั่ว ไทยนา
พระห่วงปวงชนซึ้ง สุดพ้นรำพัน

การปิดทองหลังพระนั้น เมื่อถึงคราวจำเป็นก็ต้องปิด

ว่าที่จริงแล้วคนโดยมาก ไม่ค่อยชอบปิดทองหลังพระกันนัก

เพราะนึกว่าไม่มีใครเห็น แต่ถ้าทุกคนพากันปิดทองแต่ข้างหน้า

ไม่มีใครปิดทองหลังพระเลย พระจะเป็นพระที่งามบริบูรณ์ไม่ได้

การสร้างงานศิลปะทุกอย่างทุกประเภท

นอกจากจะต้องใช้ความฝึกหัดชัดเจน

ในทางปฏิบัติ ประกอบกับวิธีการที่ดีอย่างเหมาะสมแล้ว

ศิลปินจำต้องมีความจริงใจและความบริสุทธิ์ใจในงานที่ทำด้วย

จึงจะได้ผลงานที่มีค่าควรแก่การยอมรับนับถือ

พระบรมนามาภิไธย “ภูมิพลอดุลยเดช”

ปรากฏอยู่บนแผ่นจำหลักหินของสถาบัน

ทรงเป็นสมาชิกกิตติมศักดิ์ที่มีอายุน้อยที่สุด

และเป็นชาวเอเชียเพียงผู้เดียวที่ได้รับเกียรติอันสูงสุดนี้

พระอัจฉริยภาพด้านดนตรีในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว

เป็นที่ชื่นชมไม่เพียงในประเทศไทยเท่านั้น

นักดนตรีต่างประเทศทั่วโลกก็ชื่นชม และยอมรับในพระอัจฉริยภาพนี้

“...สามัคคี คือการเห็นแก่บ้านเมืองและช่วยกันทุกวิถีทาง

เพื่อที่จะสร้างบ้านเมืองให้เข้มแข็ง ด้วยการเห็นอกเห็นใจซึ่งกันและกัน

ทำงานด้วยความซื่อสัตย์สุจริตอย่างตรงไปตรงมา นึกถึงประโยชน์ส่วนรวม

เพราะประโยชน์ส่วนรวม นั่นคือ ความมั่นคงของบ้านเมือง...”

พระราชดำรัสพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร

สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร

เทิดพระเกียรติ
จุมพล พหลชาติ
พระปกราษฎร์ ป้องไทย ให้สุขศานติ์
ผู้ทรงเป็น “จอมทัพไทย” ในตำนาน
ทรงครองใจ ทหารหาญ คุ้มบ้านเมือง
เป็นเสมือน ธงชัย เร้าให้กล้า
จอมประชา มั่นคง ทรงบุญเขื่อง
ทัพบกครอง ฉลองพระองค์ ทรงรุ่งเรือง
ไทยทั้งเมือง นอบน้อม จอมทัพไทย

วิถีชีวิตมนุษย์นั้น จะให้มีแต่ความปรกติสุขอย่างเดียวไม่ได้ จะต้องมีทุกข์ มีภัย มีอุปสรรค ผ่านเข้ามาด้วยเสมอยากจะหลีกเลี่ยงพ้น ข้อสำคัญอยู่ที่ทุกๆ คนจะต้องเตรียมกายเตรียมใจและเตรียมการไว้ให้พร้อมทุกเวลา เพื่อเผชิญและแก้ไขความไม่ปรกติเดือดร้อนทั้งนั้นด้วยความไม่ประมาท พระราชทานเนื่องในโอกาสขึ้นปีใหม่ พ.ศ.2528 วันที่ 31 ธ.ค.2527 (คำสอนพ่อ)

ทรงเป็นทุกลมหายใจ ของปวงประชาราษฎร ขอจงทรงพระเจริญยิ่งยืนนาน

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

ตามรอยเบื้องพระยุคลบาท จะขอเป็นข้าพระบาททุกชาติไป

พระมหากษัตริย์ ที่พรั่งพร้อมด้วย ทศพิธราชธรรม ทรงพระเจริญ

พระเอยพระโอบเอื้อ อารี
พระกอปรพระกรณี หนักอึ้ง
พระบุญพระบารมี แผ่ทั่ว ไทยได้ร่มเย็น
พระห่วงปวงชนซึ้ง สุดพ้นรำพัน

พระองค์ทรงเป็นพระมหาบพิตรที่สถิตในดวงใจของปวงประชา

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

ปวงชนชาวไทยไม่ว่าเชื้อชาติใด ศาสนาใดมีสุขเสรีอยู่บนผืนแผ่นดินธรรมแผ่นดินทองภายใต้ร่มพระบารมีในองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ

การสร้างงานศิลปะทุกอย่างทุกประเภท

นอกจากจะต้องใช้ความฝึกหัดชัดเจน

ในทางปฏิบัติ ประกอบกับวิธีการที่ดีอย่างเหมาะสมแล้ว

ศิลปินจำต้องมีความจริงใจและความบริสุทธิ์ใจในงานที่ทำด้วย

จึงจะได้ผลงานที่มีค่าควรแก่การยอมรับนับถือ

ราชันราชินีบารมีคู่แผ่นดิน หากแม้นไทยเราสิ้นจะสูญสิ้นแผ่นดินธรรม

ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ นิรันดร์เป็นมิ่งขวัญ อันยิ่งใหญ่ ไทยทั้งมวล

เราอยากเป็นไทด้วยความภาคภูมิใจ จงรักษาไว้ซึ่งสถาบันชาติ ศาสน์ กษัตริย์

ราชันราชินีบารมีคู่แผ่นดิน หากแม้นไทยเราสิ้นจะสูญสิ้นแผ่นดินธรรม

ขออยู่ใต้ร่มพระบารมีของพ่อหลวง

จุดรวมใจของปวงชนชาวไทย คือพ่อหลวงของเรา

โอ้พระทองของข้าบาท เสวยราชย์เพื่อราษฎร์เย็น เสด็จบุกดับทุกข์เข็ญ แก่ราษฎร์ทั่วพสุธา

ชาติไทยร่มเย็นอยู่ได้ ก็เพราะพระบารมีของพระองค์ท่าน

พระองค์ทรงเปรี่ยมล้นด้วยพระเมตตา ชาวประแซ่ซ้องสรรเสริญ

ขอพระองค์จงทรงมีพระชนมายุยิ่งยืนนาน

ขอพระองค์ทรงพระเจริญ มีพลานามัยแข็งแรง มีแต่ความปิติในพระราชหฤทัยสืบไป

ชาติไทยพ้นวิกฤติมาได้หลายครา ด้วยพระบารมีล้นเกล้า

พระบารมี แผ่ปกคุ้มไพศาล เปรียบสายธาร อมฤตหล่อหล้า ดั่งแสงทอง นำทางชาวประชา เหล่าข้าพระพุทธเจ้าขอสดุดี

ข้าพเจ้าทั้งหลาย จักรักษาและเทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย์ด้วยชีวิต

พระองค์ทรงห่วงใยในความเป็นอยู่ของราษฎรทุกพื้นที่ของประเทศไทย

สัญลักษณ์ที่ยิ่งใหญ่ของชาติไทยคือสถาบันพระมหากษัตริย์

การพัฒนาแหล่งน้ำผิวดิน


งานพัฒนาแหล่งน้ำผิวดินเพื่อแก้ปัญหาการขาดแคลนน้ำที่พระราชทานพระราชดำริให้หน่วยงานต่าง ๆ ดำเนินการมีหลายประเภทได้แก่ งานอ่างเก็บน้ำ งานฝ่ายทดน้ำ งานขุดลอกหนองและบึง และงานสระเก็บน้ำประจำไร่นา ซึ่งหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ดำเนินการก่อสร้างสนองพระราชดำริกระจายไปทั่วทุกภาคของประเทศ รวมแล้วมากกว่าสองพันโครงการ

เมื่อหน่วยงานที่เกี่ยวข้องรับสนองพระราชดำริ ดำเนินการก่อสร้างงานพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อจัดหาน้ำให้ราษฎรได้มีอุปโภคบริโภคและใช้ในการเพาะปลูก โดยเฉพาะในหน้าแล้งที่ขาดแคลนน้ำเสร็จเรียบร้อนแล้ว ราษฎรย่อมได้รับประโยชน์เต็มที่ ทำให้มีน้ำใช้โดยไม่ขาดแคลนดังเช่นเคยประสบมา โครงการพัฒนาแหล่งน้ำอันเนื่องมาจากพราะราชดำริประเภทและขนาดต่าง ๆที่ปรากฎอยู่ทุกท้องถิ่นชนบททั่วประเทศ ล้วนทำให้ราษฎรได้มีน้ำใช้ในการดำรงชีพ มีน้ำใช้ทำนา ทำไร่ ทำสวน มีน้ำเพาะเลี้ยงปลา เลี้ยงสัตว์พระราชกรณียกิจในด้านการจัดการทรัพยากรน้ำ โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานพัฒนาแหล่งน้ำนำผิวดินมาใช้ประโยชน์นั้น จะทรงพิจารณาถึงความเหมาะสมหลาย ๆ ด้านด้วยกัน ไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษฐกิจ สังคม หรือด้านลักษณะภูมิศาสตร์

ในด้านการพิจารณาความเหมาะสมเกี่ยวกับสภาพภูมิศาสตร์นั้น ทุกครั้งที่เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรตามท้องถิ่นต่าง ๆ ในชนบท เมื่อราษฎรที่มาเฝ้าฯรับเสด็จฯกราบบังคมทูลถึงปัญหาการขาดแคลนน้ำเพื่อการเพาะปลูกจะทรงซักถามข้อมูลเกี่ยวกับความต้องการของราษฎรเหล่านั้นอย่างละเอียด เป็นต้นว่า บริเวณที่ต้องการน้ำอยู่ในเขตหมู่บ้านตำบลใด สภาพการขาดแคลนน้ำในแต่ละปีที่ผ่านมาเป็นอย่างไร ฯลฯ แล้วทรงบันทึกข้อมูลลงบนแผนที่นั้น รวมทั้งข้อมูลจากที่ทรงได้รับจากราษฎร บางครั้งจะทรงใช้ภาพถ่ายทางอากาศพิจารณาประกอบพระราชดำริด้วยว่า มีลู่ทางสามารถจัดทำโครงการพัฒนาแหล่งน้ำในรูปแบบใด มีขนาดโครงสร้างที่สมควรดำเนินการช่วยเหลือเป็นโครงการขนาดเล็กหรือขนาดใหญ่เพียงใดจึงจะเหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศแต่ละแห่งและทุกครั้งจะทรงพิจารณาร่วมกับเจ้าหน้าที่ฝ่ายต่าง ๆ ที่ตามเสด็จ เพื่อหาลู่ทางดำเนินงานให้เหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศและสอดคล้องกับสภาพแหล่งน้ำรวมถึงความต้องการของราษฎรอยู่เสมอ หลังจากนั้นจึงมอบหมายให้เจ้าหน้าที่ไปพิจารณาในรายละเอียดต่อไป

ทรงแก้ไขปัญหาน้ำท่วม


งานแก้ไขปัญหาน้ำท่วมที่หน่วยงานต่าง ๆดำเนินการสนองพระราชดำริมีอยู่หลายวิธี โดยแต่ละวิธีจะมีความเหมาะสมกับสภาพท้องที่ ความสามารถในการป้องกันหรือแก้ไขสภาพน้ำท่วม ตลอดจนค่าใช้จ่ายที่แตกต่างกันไป เช่น การก่อสร้างคันกันน้ำ เพื่อกั้นน้ำที่มีระดับสูงกว่าตลิ่งไม่ให้ไหลป่าเข้าท่วมพื้นที่ต่าง ๆ ตามที่ต้องการ การก่อสร้างทางผันน้ำเพื่อผันน้ำทั้งหมดหรือเฉพาะบางส่วนที่จะล้นตลิ่งออกจากลำน้ำให้ไหลไปตามทางผันน้ำที่ขุดขึ้นใหม่ไปลงนำน้ำสายอื่นหรือระบายสู่ทะเล การปรับปรุงลำน้ำเพื่อช่วยให้น้ำสามารถไหลตามลำน้ำได้สะดวก การป้องกันน้ำท่วมด้วยเขื่อนเก็บกักน้ำ โดยเขื่อนรองรับน้ำไหลหลากจำนวนมากในระยะฤดูฝนไว้ และด้วยการระบายน้ำออกจากพื้นที่ท่วมขังโดยคลองระบายน้ำ และการสูบน้ำ เป็นต้น

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงห่วงใยในปัญหาการเกิดน้ำท่วมพื้นที่ต่าง ๆ เป็นอย่างยิ่ง เช่น เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๖ เกิดน้ำท่วมขังอย่างหนักในกรุงเทพมหานครและปริมณฑลได้พระราชทานพระราชดำริให้หาทางแก้ไขปัญหาดังกล่าว ซึ่งเป็นที่มาของ "โครงการแก้มลิง" ซึ่งได้พระราชทาน พระราชอรรถาธิบายว่า

"ลิงโดยทั่วไปถ้าเราส่งกล้วยให้ ลิงจะรีบปลอกแล้วเอาเข้าปากเคี้ยวแล้วเอาเก็บที่แก้ม ลิงจะเอากล้วยเข้าไปไว้ที่กระพุงแก้มได้เกือบทั้งหวีโดยเอาไปไว้ที่แก้มก่อนแล้วจึงนำมาเคี้ยวบริโภคและกลืนกินเข้าไปภายหลัง"

เปรียบเทียบได้กับเมื่อเกิดน้ำท่วมที่ขุดคลองต่าง ๆ เพื่อชักน้ำให้มารวมกันแล้วนำมาเก็บไว้เป็นบ่อพักอันเปรียบได้กับแก้มลิงแล้วจึงระบายน้ำลงทะเลเมื่อปริมาณน้ำทะเลลดลง

ลักษณะและวิธีการของโครงการแก้มลิง

1.ดำเนินการระบายน้ำออกจากพื้นที่ตอนบนให้ไหลไปตามคลองในแนวเหนือ-ใต้ ลงคลองพักน้ำขนาดใหญ่ที่บริเวณชายทะเล เช่น คลองชายทะเลฝั่งตะวันออก ซึ่งจะทำหน้าที่เป็นบ่อเก็บน้ำขนาดใหญ่ แก้มลิงต่อไป
2.เมื่อระดับน้ำทะเลลดลงต่ำกว่าระดับน้ำในคลอง ก็ทำการระบายน้ำจากคลองดังกล่าวออกทางประตูระบายน้ำ โดยใช้หลักการทฤษฎีแรงโน้มถ่วงของโลก (Gravity Flow) ตามธรรมชาติ
3.สูบน้ำออกจากคลองที่ทำหน้าที่ "แก้มลิง" นี้ให้ระบายออกในระดับต่ำที่สุดออกสู่ทะเล เพื่อจะได้ทำให้น้ำตอนบนค่อยๆๆ ไหลมาเองตลอดเวลาที่ส่งผลให้ปริมาณน้ำท่วมพื้นที่น้อยลง
4.เมื่อระดับน้ำทะเลสูงกว่าระดับน้ำในคลอง ให้ทำการปิดประตูระบายน้ำ เพื่อป้องกันมิให้น้ำย้อนกลับ โดยยึดหลักน้ำไหลทางเดียว (One Way Flow)
โครงการแก้มลิงนับเป็นนิมิตหมายอันเป็นสิ่งที่ชาวไทยทั้งหลายรอดพ้นจากทุกข์ภัยน้ำท่วม ซึ่งนำความเดือดร้อนแสนลำเค็ญมาสู่ชีวิตที่อบอุ่นปลอดภัย ซึ่งแนวพระราชดำริอันเป็นทฤษฎีเกี่ยวกับการบริหารจัดการด้านน้ำท่วมนี้มีพระราฃดำริเพิ่มเติมว่า

"ได้ดำเนินการในแนวทางที่ถูกต้องต้องแล้ว ขอให้รีบเร่งหาวิธีปรับปรุง และเพิ่มประสิทธิภาพต่อไปเพราะโครงการแก้มลิงในอนาคตจะสามารถช่วยพื้นที่ได้หลายพื้นที่..."

ทรงแก้ไขปัญหาน้ำเสีย

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงห่วงใยสภาพความเป็นอยู่ของประชาชนที่อาศัยใกล้แหล่งน้ำเน่าเสีย ได้พระราชทานพระราชดำริเรื่องแก้ไขบำบัดน้ำเสียไว้ในลักษณะต่าง ๆ กัน

การบำบัดน้ำเสียด้วยผักตบชวา พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงสนพระราชหฤทัยในการปรับปรุงแหล่งน้ำ เช่น บึง และหนองน้ำที่มีอยู่แล้วเพื่อทำเป็นแหล่งบำบัดน้ำเสียที่รับจากคลองเข้ามาให้มีสภาพดีขึ้นด้วยผักตบชวา เช่น โครงการบึงมักกะสันอันเนื่องมาจากพระราชดำริ
การบำบัดน้ำเน่าเสียโดยวิธีการเติมอากาศ ได้พระราชทานรูปแบบประดิษฐ์ที่เรียบง่าย ประหยัดและสามารถที่จะเป็นต้นแบบให้หน่วยงานต่าง ๆ นำไปประดิษฐ์เพื่อใช้งานโดยทั่วไปได้ง่ายด้วย ทั้งนี้ ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มูลนิธิชัยพัฒนาสนับสนุนงบประมาณเพื่อการศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับสิ่งประดิษฐ์ดังกล่าว และดำเนินการจัดสร้างเครื่องมือบำบัดน้ำเสีย โดยวิธีเติมอากาศขึ้นเป็นที่รู้จักกันแพร่หลายว่า "กังหันน้ำชัยพัฒนา" ซึ่งเป็นที่นิยมและนำไปใช้งานเกือบทั่วประเทศในขณะนี้
โครงการศึกษาวิจัยและพัฒนาระบบบำบัดน้ำเสียบริเวณหนองหาน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดสกลนคร ทำการศึกษาและพัฒนาระบบบำบัดน้ำเสีย โดยวิธีธรรมชาติ ด้วยการรวบรวมน้ำโดยระบบท่อ ส่งไปยังระบบบำบัดน้ำเสียเข้าสู่ระบบ บ่อเติมอากาศแบบผึงแดดแล้วไหลผ่านไปยังแปลงพืชน้ำให้บำบัดน้ำในขั้น ตอนสุดท้ายจนได้คุณภาพน้ำมาตรฐานก่อนการระบายลงสู่หนองหารต่อไป
โครงการศึกษา วิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยวอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี เป็นการโครงการศึกษาวิจัย วิธีการบำบัดน้ำเสีย กำจัดขยะมูลฝอยและการรักษาสภาพป่าชายเลนด้วยวิธีธรรมชาติโดยอาศัยป่าชายเลนช่วยในการบำบัดน้ำเสียประกอบด้วย ระบบท่อส่งน้ำเสีย ส่งน้ำไปยังระบบบำบัดที่ประกอบด้วย บ่อตกตะกอน บ่อบำบัดแบบผึ่งแดด บ่อปรับคุณภาพน้ำ ระบบบึงชีวภาพ ซี่งเป็นบ่อดินตื้น ๆ ปลูกพืชน้ำลำต้นขนาดเล็ก แต่ขึ้นกระจายหนาแน่นเมื่อดูดสารพิษ สารอินทรีย์ และสารอนินทรีย์ระบบกรองน้ำเสียด้วยหญ้า และแปลงป่าชายเลนเพื่อการบำบัดก่อนระบายลงสู่ทะเลต่อไป ผลการดำเนินงานบำบัดน้ำเสียตามแนวพระราชดำริ โดยวิธีที่อาศัยธรรมชาติเป็นหลักดังกล่าวนี้ สามารถนำไปประยุกต์ในที่ที่ชุมชนต่าง ๆ ที่มีพื้นที่ดำเนินการได้ โดยไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายมากนัก

การป้องกันการเสื่อมโทรมและพังทลายของดิน โดยใช้หญ้าแฝก

การชะล้างพังทลายของดินก่อให้เกิดการสูญเสียหน้าดินที่ประกอบไปด้วยสารอาหารซึ่งสะสมให้ดินรวมทั้งความอุดมสมบูรณ์จากธรรมชาติ สาเหตุของสภาพความเสื่อมโทรมของดินจากกรณีผิวหน้าดินถูกกัดเซาะจากฝนที่ตกลงมาและน้ำที่ไหลบ่าหน้าดินเป็นจำนวนมากเช่นนี้ ทำให้หน้าดินสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ไป ก่อให้เกิดผลเสียหายต่อพื้นที่ทางการเกษตร ทำให้ผลผลิตลดลง

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงตระหนักถึงสภาพปัญหาและสาเหตุที่เกิดขึ้นโดยทรงศึกษาถึงศักยภาพของ "หญ้าแฝก" ซึ่งเป็นพืชที่มีคุณสมบัติพิเศษในการช่วยป้องกันการซะล้างพังทลายของหน้าดิน และอนุรักษ์ความชุ่มชื้นใต้ดินไว้ อีกทั้งเป็นพืชพื้นบ้านของไทย วิธีการปลูกใช้เทคโนโลยีแบบง่าย ๆ เกษตรกรสามารถดำเนินการเองได้โดยไม่ต้องการดูแลการปลูกมากนัก อีกทั้งประหยัดค่าใช้จ่ายกว่าวิธีอื่น ๆ อีกด้วย ในวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๓๔ จึงได้มีพระมหากรุณาธิคุณพระราชทานพระราชดำริ ให้ดำเนินการศึกษาทดลองเกี่ยวกับหญ้าแฝกเพื่อป้องกันการพังทลายของดิน ในพื้นที่ของศูนย์ศึกษา การพัฒนาต่าง ๆและในพื้นที่อื่น ๆ ให้กว้างขวาง ซึ่งสามารถสรุปประเด็นสำคัญได้ดังนี้

หญ้าแฝกเป็นพืชที่มีระบบรากลึก แผ่กระจายลงไปในดินตรง ๆ เป็นแผงเหมือนกำแพงช่วยกรองตะกอนดิน รักษาหน้าดินได้ดี จึงควรนำมาศึกษาและทดลองปลูก ในพื้นที่ของศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ และพื้นที่อื่น ๆ ที่เหมาะสมอย่างกว้างขวาง โดยจะพิจารณาจากลักษณะของภูมิประเทศ คือ บนพื้นที่ภูเขา ให้ปลูกหญ้าแฝกตามแนวขวางของความลาดชัน และในร่องน้ำของภูเขา เพื่อป้องกันการพังทลายของหน้าดินและช่วยเก็บความชื้นของดินไว้ด้วย บนพื้นที่ราบ ให้ปลูกหญ้าแฝกรอบแปลงหรือปลูกในแปลง แปลงละ ๑ หรือ ๒ แนว ส่วนแปลงพืชไร่ให้ปลูกตามร่องสลับกับพืชไร่ เพื่อรากของหญ้าแฝกจะอุ้มน้ำไว้ ซึ่งจะช่วยให้เกิดความชุ่มชื้นในดินและหญ้าแฝกจะเป็นตัวกักเด็บไนโตรเจนและกำจัดสิ่งเป็นพิษ หรือสารเคมีอื่น ๆ ไม่ให้ไหลลงไปยังแม่น้ำลำคลอง โดยกักให้ไหลลงไปใต้ดินถนน รอบพื้นที่เก็บกักน้ำ เพื่อป้องกันดินพังทลายลงไปในอ่างเก็บน้ำ ทำให้อ่างเก็บน้ำไม่ตื้นเขิน ตลอดจนช่วยรักษาดินเหนืออ่าง และช่วยให้ป่าไม้บริเวณพื้นที่รับน้ำสมบูรณ์ขึ้นอย่างรวมเร็ว บริเวณหญ้าคาระบาด เพื่อศึกษาดูว่าหญ้าแฝกจะสามารถควบคุมหญ้าคาได้หรือไม่ เหนือแหล่งน้ำเพื่อป้องกันตะกอน และดูดซับสารเคมี ตลอดจนของเสียต่าง ๆ ที่ไหลลงในแม่น้ำ เพราะหญ้าแฝกจะดูดซับสารพิษต่าง ๆ ไว้ในรากและลำต้นได้นานจนสารเคมีนั้นสลายตัวเป็นปุ๋ยสำหรับพืชต่อไป

ทฤษฎีการปลูกป่าโดยไม่ต้องตามหลักการฟื้นฟูสภาพป่าด้วยวัฏจักรธรรมชาติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงห่วงใยในปัญหาปริมาณป่าไม้ลดลงอย่างมากจึงทรงพยายาม ค้นหาวิธีนานาประการที่จะเพิ่มปริมาณของป่าไม้ในประเทศไทยให้เพิ่มมากขึ้นอย่างมั่นคงถาวร โดยมีวิธีการที่เรียบง่ายและประหยัดในการดำเนินงาน ตลอดจนเป็นการส่งเสริมระบบวงจรป่าไม้ในลักษณะอันเป็นธรรมชาติดังเดิม ซึ่งได้พระราชทานพระราชดำริหลายวิธีการคือ

ปลูกป่าโดยไม่ต้องปลูก เป็นตัวอย่างหนึ่งที่สะท้อนให้เป็นความเข้าพระทัยอย่างลึกซึ้งถึงวิธีแห่งธรรมชาติ โดยที่ได้พระราชทานแนวคิดว่าบางครั้งป่าไม้เจริญเติบโตขึ้นเองตามธรรมชาติขอเพียงอย่างเข้าไปรบกวนและทำลายโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ หากปล่อยไว้ตามสภาพธรรมชาติชั่วระยะเวลาหนึ่ง ป่าไม้ก็ขึ้นสมบูรณ์เอง การระดับปลูกป่าซึ่งไม่เหมาะสมกับสภาพท้องถิ่นและระบบนิเวศนั้น นอกจากต้นไม้ที่ปลูกไว้จะตายโดยไม่ได้ประโยชน์แล้วยังทำลายสภาพแวดล้อมอีกด้วย แนวความคิดที่ลึกซึ่งนี้ จึงเป็นที่มาของคำว่า ปลูกป่าโดยไม่ต้อ§ปลูก ซึ่งเป็นที่ยึดถือกันในหมู่ผู้รู้ทั่วไป

ป่า ๓ อย่าง ป่าไม้ ๓ อย่างเป็นแนวคิดของการผสมผสานความต้องการในการอนุรักษ์และฟื้นฟูทรัพยากรป่า ควบคู่ไปกับความต้องการด้านเศรษฐกิจและสังคม กล่าวคือ เพื่อป้องกันมิให้เกษตรบุกรุกทำลายป่าไม้เพื่อนำมาใช้ประโยชน์ จึงควรให้ดำเนิน การปลูกป่า ๓ อย่าง เพื่อประโยชน์ ๔ อย่าง คือป่าสำหรับไม้ใช้สอย ป่าไม้สำหรับเป็นไม้ผลและป่าสำหรับเป็นเชื้อเพลิง ป่าหรือสวนป่าเหล่านี้นอกจากเป็นการเกื้อกูลและอำนวยประโยชน์ใน ๓ อย่างนั้นแล้ว ป่าไม้ไม่ว่าจะเป็นชนิดใดก็จะอำนวยประโยชน์ในการอนุรักษ์ ดินและน้ำและคงความชุ่มชื้นเอาไว้อันเป็นการอำนวยประโยชน์ อย่างที่ ๔ ซึ่งเป็นผลพลอยได้

พระพ่อหลวง ขวัญเกล้า เจ้าชีวิต ทรงอุทิศ ทรงสรรค์สร้าง อย่างยิ่งใหญ่
เพื่อแผ่นดิน เพื่อประเทศ เพื่อลูกไทย นับเนิ่นนาน ผ่านสมัย ตลอดมา
ด้วยสำนึกพระกรุ ณามหาศาล ร้อยดวงมาน เฉลิมชนมพรรษา
ด้วยความรัก เทิดทูน อุ่นศรัทธา ร้อยชีวา ขอพระองค์ ทรงพระเจริญ

ขอพระองค์ทรงเป็นร่มโพธิ์ร่มไทรของปวงชนชาวไทย

เสด็จพระราชดำเนินไปทั่วทุกภาคของประเทศ เพื่อทรงรับทราบถึง ความเป็นอยู่และปัญหาความเดือดร้อนของราษฎร ทรงตระหนักถึงปัญหาที่เกิดขึ้นจากน้ำเป็นอย่างดี ประกอบกับสายพระเนตรที่ยาวไกลจึงมีโครงการพัฒนาแหล่งน้ำในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อราษฎรของพระองค์ เสด็จพระราชดำเนินไปทั่วทุกภาคของประเทศ เพื่อทรงรับทราบถึง ความเป็นอยู่และปัญหาความเดือดร้อนของราษฎร ทรงตระหนักถึงปัญหาที่เกิดขึ้นจากน้ำเป็นอย่างดี ประกอบกับสายพระเนตรที่ยาวไกลจึงมีโครงการพัฒนาแหล่งน้ำในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อราษฎรของพระองค์

ข้าพเจ้า จักเทิดทูนและจักยอมตายเพื่อรักษาไว้ ซึ่งพระบรมเดชานุภาพ แห่งพระมหากษัตริย์เจ้า
ทำดีเพื่อพ่อ อยู่อย่างพอเพียงขอพระองค์ทรงพระเจริญยิ่่งยืนนาน

เราอยากเป็นไทด้วยความภาคภูมิใจ จงรักษาไว้ซึ่งสถาบันชาติ ศาสน์ กษัตริย์

ประเทศชาติจะพ้นวิกฤตเมื่อ คนไทยหันหน้าเข้าหากัน ร่วมสร้างความสมานฉันท์

อุทิศทั้งกาย และใจ ไว้ซึ่ง ชาติ ศาสน์ กษัตริย์

ยืนบนผืนแผ่นดินไทย รักกันไว้เถิด