อำเภอพระพุทธบาท, สระบุรี
 

พระตำหนักธารเกษม ตั้งอยู่ที่ตำบลขุนโขลน ริมธารทองแดง ซึ่งเป็นลำธารไหลผ่านพระพุทธบาท สร้างในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ปัจจุบันเหลือแต่ซากปรักหักพัง และกำแพง -----------------------------------------------------------------  วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร | รวมภาพพระมณฑป  | รวมภาพบรรยากาศ  | วีดีโอ ตั้งอยู่ที่ตำบลขุนโขลน ห่างจากตัวจังหวัดประมาณ 28 กิโลเมตร มีทางเลี้ยวซ้ายก่อนถึงอำเภอ พระพุทธบาท เข้าไปประมาณ 1 กิโลเมตร ปูชนียสถานที่สำคัญคือ "รอยพระพุทธบาท" ที่ประทับไว้ บนแผ่นหินเหนือไหล่เขาสุวรรณบรรพต หรือเขาสัจจพันธคีรี ลักษณะของรอยพระบาทคล้ายเท้าคนกว้าง 21 นิ้ว ยาว 5 ฟุต ลึก 11 นิ้ว ค้นพบในสมัยพระเจ้าทรงธรรม พระองค์ทรงเห็นว่าเป็นรอย พระบาทตามลักษณะ 108 ประการ จึงโปรดฯ ให้สร้างมณฑปชั่วคราว ครอบรอยพระบาทไว้ ต่อมาได้มีการสร้างต่อเติมกันอีกหลายสมัย ลักษณะของพระมณฑป เป็นอาคารรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส ประกอบเครื่องยอดรูปปราสาท 7 ชั้น มุงกระเบื้องเคลือบสีเขียว มีซุ้มบันแถลงประดับทุกชั้น มีเสาย่อมุมไม้สิบสอง ปิดทองประดับกระจกรับโดยรอบ ฝาผนังด้านนอกปิดทองประดับกระจก เป็นรูปเทพพนม มีพุ่มข้าวบิณฑ์ บานประตูพระมณฑปเป็นงานศิลปกรรมประดับมุกชั้นเยี่ยม ของเมืองไทย ทางขึ้นพระมณฑปเป็นบันไดนาคสามสาย ซึ่งหมายถึง บันไดเงิน บันไดทอง และบันไดแก้ว ที่ทอดลงจากสวรรค์ หัวนาคที่เชิงบันไดหล่อด้วยทองสำริด เป็นนาค 5 เศียร บริเวณรอบมณฑปมีระฆังแขวนเรียงราย เพื่อให้ผู้ที่มานมัสการได้ตีเป็นการแผ่ส่วนกุศลแก่ เพื่อนมนุษย์ทั้งหลายพระอุโบสถ และพระวิหารต่าง ๆ ที่อยู่รายรอบ ล้วนสร้างตามแบบศิลปกรรมสมัยกรุงศรีอยุธยา และตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์ นอกจากนี้ ในบริเวณวัดยังมี พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระพุทธบาท ซึ่งเป็นที่เก็บรวบรวมศิลปวัตถุอันมีค่ายิ่ง อาทิ เครื่องทรงสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม เครื่องลายคราม สังคโลก เครื่องทองสำริดโบราณ ศาสตราวุธโบราณ รอยพระพุทธบาทจำลอง ยอดมณฑปพระพุทธบาทเก่า พัดยศของพระสมัยต่าง ๆ และท่อประปาสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช และที่วัดพระพุทธบาทแห่งนี้จะมีงาน เทศกาลนมัสการพระพุทธบาท ซึ่งปกติจัดให้มีปีละ 2 ครั้ง คือตั้งแต่ขึ้น 8 ค่ำ เดือน 3 จนถึงแรม 1 ค่ำ และตั้งแต่ขึ้น 8 ค่ำ เดือน 4 จนถึงแรม 1 ค่ำ -----------------------------------------------------------------  บ่อพรานล้างเนื้อ ตั้งอยู่ในบริเวณใกล้เคียงกับวัดพระพุทธบาท มีลักษณะเป็นบ่อหินขนาดย่อม ภายหลังได้มีการเปลี่ยนแปลงก่อเสริมปากบ่อขึ้นใหม่ ที่บริเวณปากบ่อยังมีรอยเข่าคน ใกล้กับบริเวณบ่อนี้มีหินลาด และมีหลุมลึกลงไป มีขนาดเท่ากระป๋องนม น้ำที่ไหลจากหลุมนี้ถือกันว่าเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ มีตำนานเล่ากันว่าพรานบุญผู้พบรอยพระบาทเป็นผู้นำเนื้อมาล้างที่บ่อ โดยได้คุกเข่า และก้มลงล้างเนื้อในบ่อ ส่วนหลุมขนาดกระป๋องนมนั้น คือรอยปักหอกของพรานบุญ ในบ่อหินลาดนี้จะมีน้ำไหลออกมาไม่ขาดสาย -----------------------------------------------------------------  ถ้ำประทุน อยู่ที่ตำบลขุนโขลน ห่างจากพระพุทธบาทประมาณ 3 กม. มีเจดีย์ที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสร้างไว้เพื่อบรรจุพระบรมธาตุ ในบริเวณเดียวกันมีถ้ำมหาสนุก และถ้ำวิมานจักร -----------------------------------------------------------------  ถ้ำพระธาตุ อยู่ห่างจากวัดพระพุทธบาทไปทางทิศใต้ ประมาณ 8 กม. ตั้งอยู่บนยอดเขาสูงประมาณ 100 เมตร เป็นถ้ำที่สวยงาม และภายในมีพระพุทธรูปประดิษฐานอยู่ -----------------------------------------------------------------  ถ้ำเทพนิมิตธารทองแดง อยู่ที่วัดพุคำบรรพต ตำบลพุคำจาน เป็นแหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่อยู่ในถ้ำ และในเทือกเขา ได้พบโบราณวัตถุของมนุษย์สมัยหินใหม่ตอนปลาย มีลักษณะคล้าย หรือเหมือนกับ ที่ขุดค้นพบที่บ้านท่าแค บ้านดีลัง และซับจำปา ที่ลพบุรี สันนิษฐานว่ามนุษย์สมัยนั้นในบริเวณ ดังกล่าวอาจมีความสัมพันธ์กัน -----------------------------------------------------------------  สำนักสงฆ์ถ้ำกระบอก ตั้งอยู่บริเวณเทือกเขาโปร่งปราบ ตำบลขุนโขลน ห่างจากตัวเมืองสระบุรีไปตามเส้นทางถนนพหลโยธิน ประมาณ 25 กม. เป็นสถานที่รักษาคนไข้ติดยาเสพติดที่มีชื่อเสียง สำนักสงฆ์ถ้ำกระบอกนี้ แม่ชีเมี้ยน ปานจันทร์ เป็นผู้ก่อตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2500 ต่อมาเมื่อแม่ชีเมี้ยนเสียชีวิตลง หลวงพ่อจำรูญ ปานจันทร์ ซึ่งเป็นหลานได้เป็นผู้ปฏิบัติภารกิจสืบต่อมา และได้รับรางวัล "แมกไซไซ" เมื่อวันที่ 10 กันยายน 2518