วัดเจดีย์คีรีวิหาร

     วัดเจดีย์คีรีวิหาร เดิมมีชื่อว่าวัดป่าแก้ว สร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 1519 สร้างขึ้นโดยเจ้าฟ้าฮ่ามกุมารปฐมกษัตริย์ผู้ครองนครลับแลทูลขอแบ่งพระบรมสารีริกธาตุจากพระมหาชินธาตุเจ้า (พระธาตุดอยตุง) จังหวัดเชียงราย และสร้างเจดีย์ขึ้น อัญเชิญมาบรรจุไว้ในเจดีย์ที่พระองค์ทรงสร้างขึ้น โดยเจดีย์แห่งนี้เป็นเจดีย์แห่งแรก ในอำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ (ปัจจุบันกรมศิลปากร สังกัดกระทรวงวัฒนธรรมได้ขึ้นทะเบียนไว้เป็นโบราณสถาน) และในกาลเวลาต่อมานานนับพันปีเจดีย์แห่งนี้ก็ทรุดโทรมลงตามกาลเวลา แต่ปัจจุบันเจดีย์แห่งนี้ได้รับการบูรณะซ่อมแซมเจดีย์จนอยู่ในสภาพเดิมทุกประการ

ประวัติวัดเจดีย์คีรีวิหาร
วัดเจดีย์คีรีวิหารเดิมชื่อวัดป่าแก้ว สร้างเมื่อประมาณปี พ.ศ. 1519 ขณะที่เจ้าฟ้าฮ่ามกุมาร ครองเมืองลับแล พระองค์มีใจฝักใฝ่ในพระพุทธศาสนาเป็นอย่างยิ่งมีพระราชดำริที่จะสร้างเจดีย์ เพื่อเผยแผ่บำรุงส่งเสริม เชิดชูพระพุทธศาสนาจึงเสด็จไปเฝ้าพระเจ้าเรืองธิราช กษัตริย์แห่งโยนกนคร กราบทูลขอแบ่ง พระบรมสารีริกธาตุจากพระธาตุดอยตุง จังหวัดเชียงราย อัญเชิญมาบรรจุที่เจดีย์วัดป่าแก้ว (วัดเจดีย์คีรีวิหาร ปัจจุบัน) เจดีย์นี้เป็นเจดีย์แห่งแรก ของอำเภอลับแล ซึ่งบรรจุพระบรมสารีริกธาตุ (ปัจจุบันนี้กรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนไว้ ) และมีผู้เฒ่าผู้แก่เล่าให้ฟังว่า ถึงวันศีลวันธรรม จะมีดวงไฟสุกสว่างลอยขึ้นเหนือเจดีย์อยู่เป็นประจำ กาลเวลาล่วงเลยมานาน อาคาร ก็ทรุดโทรมวัดป่าแก้วกลายเป็นวัดร้าง เจดีย์ชำรุดพังลงไป จนปี พ.ศ. 2453 สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ได้เสด็จประพาสภาคเหนือ มาประทับที่วัดทุ่งเอี้ยงซึ่งอยู่ห่างจากวัดป่าแก้วไม่มากนักพระองค์ทรงทอดพระเนตรเห็นเจดีย์เก่าอยู่จึงตรัสถามพระครูธรรมฐิติวงศ์คีรีเขตร เจ้าอาวาสวัดทุ่งเอี้ยง ขณะนั้น ดำรงตำแหน่งเข้าคณะแขวงเมืองพิชัยว่า “นั่นเป็นวัดหรือย่างไร เห็นเจดีย์เก่าแก่อยู่ “ พระครูธรรมฐิติวงศ์คีรีเขตรจึงกราบทูลว่าเป็นวัดร้างมานานแล้ว ชาวบ้านเรียกว่าวัดป่าแก้ว “สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรรส จึงตรัสกับพระครูธรรมฐิติวงศ์คีรีเขตร ว่า “วัดร้างนั้นอยู่ในทำเลที่ดี อยู่ในที่เป็นเนินสูงไม่มากนัก พร้อมทั้งมีเจดีย์เก่าอยู่ข้าพเจ้าเข้าใจว่า คงเป็นวัดสำคัญวัดหนึ่ง ท่านเป็นเจ้าคณะแขวงเมืองอำเภอพิชัย น่าจะบูรณะซ่อมแซมและไปอยู่ที่นั่น ถ้าท่านไปบูรณะและไปอยู่จริง ข้าพเจ้าจะตั้งชื่อวัดให้ใหม่ว่า “ วัดเจดีย์คีรีวิหาร “ หลังจาก สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวโรส เสด็จกลับแล้ว ปี พ.ศ. 2454 พระครูธรรมฐิติวงศ์คีรีเขตร และคณะศรัทธาก็ได้ร่วมกันบูรณะซ่อมแซมเจดีย์คงคืนสภาพเดิม มีขนาดวัดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 วา สูง 13 วา ขณะที่ซ่อมแซมเจดีย์และอุโบสถ (หลังเก่า) นั้นได้พบแผ่นศิลาจารึก 1 แผ่นตัวอักษรในแผ่นศิลาจารึกนั้นอ่านไม่ออก (ไม่ใช่ภาษาไทย) ข้าหลวงอุตรดิตถ์ (ผู้ว่าราชการจังหวัด) ได้ส่งไปไว้ที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติแล้ว เมื่อซ่อมแซมเจดีย์และอุโบสถเสร็จแล้วก็ได้สร้างกุฏิและศาลาการเปรียญ (หลังเก่า) ขึ้นอีก 1 หลัง เมื่อสร้างเสร็จแล้วพระครูธรรมฐิติวงศ์คีรีเขตร ก็ได้ย้ายมาจากวัดทุ่งเอี้ยงมาอยู่จำพรรษาที่วัดเจดีย์คีรีวิหาร ซึ่งเป็นนามที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาวชิรญาณวชิโรรสทรงตั้งชื่อไว้เป็นชื่อวัดมาจนปัจจุบัน

การเสด็จมาของสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ
ครั้งเมื่อวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2521 สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (วาสน์ วาสโน)ได้เสด็จไปประทับที่วัดเจดีย์คีรีวิหาร ทางวัดได้สร้างตำหนักถวายแด่สมเด็จพระสังฆราช พระองค์ท่านตั้งนามตำหนักนี้ว่า “ตำหนักคีรีรมย์”

ลักษณะเจดีย์
รูปทรงเจดีย์เป็นทรงล้านนา-ไทลื้อ มีซุ้มคูหา4ฐาน มีเจดีย์องค์เล็กอยู่ทั้ง4ด้าน โดยรวมเจดีย์มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 วา สูง 13 วา

สถานที่สำคัญภายในวัด
1. อุโบสถเก่าแก่ของวัด
2. อุโบสถใหม่ของวัด
3. ศาลาการเปรียญหลังเก่าของวัด
4. ศาลาการเปรียญหลังใหม่ของวัด
5. ศาลาเฉลิมพระเกียรติ รัชกาลที่ 9
6. ตึกธรรมฐิติวงศ์
7. ตำหนักคีรีรมย์
8. หอระฆังของวัด
9. เจดีย์เก่าแก่ของวัด
10 รูปหล่อเหมือนหลวงปู่บุญใหม่
11. พระประธานศิลปะสุโขทัย

การเดินทาง
ห่างจากตัวจังหวัด 10 กิโลเมตร ตามทางหลวงหมายเลข 1043